Ах минь та хаашаа ингэтлээ яарна вэ...

Би айлын бага хүү. Дээрээ 4 ах нэг эгчтэй. Намайг мэдээ ороход л том ах минь тахир дутуу бие муутай нэгэн байсан. Айл гэрийн багана болж явах учиртай ах минь насаараа гэртээ суусан. Тиймдээ ч 40 гарсан хойноо ч зан ааш нь яг л 10 хэдхэн настай хүүхдийнх шиг гэнэн, цайлган үлдэж билээ. Бие муутай ч ухаан сэргэлэн, хажууд ханьтай ахыгаа бид өнөөдөр алдлаа. 

Хүн хажуудаа байгаа ховор нандин хүнээ анзааралгүй явсаар алдсан хойноо ухаардаг гэдэг нь үнэн бололтой. Ах маань бидний амьдралд дэндүү том зай эзэлдэг байсныг сүүлийн нэг сарын дотор ухаарч ойлголоо. Ахтай минь холбоотой дурсамж бүхэн сайхан, цагаахан. Орой үдэш гэртээ харихад минь унталгүй хүлээгээд хаалга тайлж өгдөг байсан ахыгаа "удаж хаалга тайллаа" хэмээн зэмлэхдээ ийм эрт биднийг орхиод одно гэж яахин төсөөлөх билээ. Одоо ээжийнхээ гэрийг зориод очиход хүнтэй байх болов уу. Хэн надад хаалга тайлж өгөх вэ.

Ахыгаа мөн ч их санах нь дээ. Ядаж байхад амьдралынх нь сүүлийн мөчүүдэд хажууд нь байж, үүрч дүүрч явж чадаагүйдээ харамсах юм. Хувь тавилан ахад минь хатуурхаж бусдын нэгэн адил амьдралыг бэлэглээгүй ч хойт насандаа хүн шиг сайхан амьдраасай гэж би хүсэж байна. Сарын л өмнө инээсээр намайг үдсэн ахыгаа сүүлийн удаа харж байгаа нь тэр гэдгээ даанч мэдсэнгүй. Ах минь та хаашаа ингэтлээ яарна вэ...

уЛСтӨржИв!

Гутал минь чамаас болж

Гурван удаа загнууллаа шүү

Гудманд явахдаа шавхай туулдаг

Яасан янзын гутал вээ чи!

Энд тэнд ер сонстож таарахаа байсан хүүхдийн энэ дууг бараг зохиогчид нь мартаа байлгүй. Нөгөө "чөтгөртэй дуу" гэсэн чинь, -Чанх дэргэд хүүхэд уйлхиймаа гэлээ гэдэг шиг энэ дууг "буруугаа бусдад нялзаадаг хүний дуу" гэж нэрлэж болмоор.

Өөрийн алдаа, буруу бүхнээ бусдад чихдэг ужиг манай нийгмийг өвч эзэмдээ юу гэлтэй. Угтаа урагшгүй муу амьдарч яваа маань таны, миний, бидний л муугийнх. Бурууг харчихаад, нүдээ аниад эсвэл хараагүй юм шиг царайлаад өнгөрснөөрөө бид ч бас буруутан болж байгаагаа ухаарахсан.

Маргааш миний хүүхдүүд амьдралаа өөрийн гараар босгоно. Учир нь бэлэн тансаг амьдрал тэднийг минь хүлээгээгүй. Харин үе дамжсан авилгач, төрөөс төрсөн тэрбумтнуудын хүүхэд бэлэн юман дээр туйлж, тэдэнтэй минь зэрэгцэж амьдарна.

Болдог бол нөгөө ой тогтоолтын Хатанбаатараар нийт ард түмэндээ хичээл заалгаад ой тогтоолтыг нь, тэр тусмаа улс төрийн ой санамжийг нь сайжруулахсан. Учир нь "тэд" ард түмнийг дэндүү ой муутай гэж басамжилж байна. 4 жилдээ ганц бус ойр ойрхон ард түмний улс төрийн ойг сэргээж байгууштай. Ингэж чадвал тэд сонголтоо хийхдээ зөвхөн сонгуулийн жилийг шинжиж бус 4 жил, 8 жил цаашилбал 20 жилийг цэгнэх болно. Энэ нь 76-г зөвхөн сонгуулийн жилд бус бүхий л цаг үед зарчимч, хариуцлагатай байлгах хөшүүрэг болох ч юм билүү гэж мунхаглан бодов.

Монголын интернэт хэрэглэгчдийн дийлэнх нь залуус гэчихвэл нэг их эндүүрэл болохгүй биз. Аль ч улсад ийм л байгаа. Харин би уншиж байгаа мэдээнийхээ доор хүмүүсийн бичсэн сэтгэгдлийг уншаад айдаг боллоо. Хүн бүр болсон явдлыг (энэ нь юу ч байж магад) яаж ийж байгаад улс төртэй хутгаад хаячих юм. Ингэхдээ асуудлыг дандаа аль нэг намын өнцгөөс харж, тайлбарлах гэж оролдох нь аймаар ч юм шиг.

Эрхэмлэж явах үнэт зүйлсээ "ломбард"-чихаад, "нам дагавал ам тосдоно" гэсэн философиор цэнэглэгдсэн залуус зөндөө. Жирийн иргэд нь өчүүхэн ашиг сонирхол, амбицаа түр хойш нь тавиад, аливаад гагцхүү хүнийхээ хувиар, Монгол улсын иргэнийхээ хувиар хандаж чадахгүй байхад улс төрчдөөс үүнийг шаардах нь хэт өөдрөг (гэнэн) бодол ч юм уу.

Хэлэхэд ичмээр ч чин үнэндээ бид сонгож байгаа хүнээ (намаа) огт танихгүй байна ш дээ. Тэгээд л 4 жил "Та нар өөрсдөө л сонгоо биз дээ. Хохь чинь!" гэж тавлуулна. Нөгөө улс орнуудын авилгын индекс гэдэг шиг улс төрчдийн авилгын индекс гэж нэг юм байсансан бол сонгогч бидэнд хичнээн амар байхсан. Цаашилбал шударга байдлын үзүүлэлт, эх орончийн статистик муруй энэ тэр ч байж болмоор. 

Нам гэх үг миний чихэнд "дээрэмчид" гэж байгаа юм шиг сонстох болсоор уджээ. Тэд нам нэрийн дор нийлээд бидний ирээдүйг дээрэмдэж байна шд. Нээрээ намуудын нэрний нам гэснийг "дээрэмчид" гэж орлуулаад бодоод үзээрэй... Би ч бас зөндөө инээлээ.

Заа за баахан улс төржив. Улс төр яриад ам өмхийрөөгүй ч хүзүү хөшиж, гар чилэв.

Сарны хүн

17.04.2012

Ногоон өөрчлөлт

Дөнгөж сая нэг хүний амнаас ийм үг сонслоо. Өдөр тутмын ахуй амьдралаасаа өгсүүлээд бүхий л үйл ажиллагаандаа байгаль эх, ус ургамалдаа ээлтэй ханддаг байхыг хэлдэг бололтой. Ус, тогоо хэмнэх нь үүний хамгийн энгийн хэлбэр юм байна. 

Бодоод байсан чинь би "ногоон өөрчлөлттэй хүн" юм. Тэр бүү хэл анхнаасаа л "ногоон хүн" байжээ. Учир нь би ус, тогонд дэндүү "хайртай". Тиймдээ ч хэмнэхийг хичээдэг. Энэ яриагаа түр орхиод, сэтгэл хангалуун жаргалтай амьдралын тухай ярья.

Баабарын "Ядуурал" гээд шинэхэн нийтлэлийг уншлаа. Хэдийгээр зарим нэг маань бусдаасаа илүү "жаргаад" байгаа ч, үлдсэн хэд нь юу юугүй яахаа алдчихсан юм алга гэнэ. Би ч бас тэгэж л хардаг.

Бидний "зовлон"-гийн учир шалтгаан яг аль нь вэ? Элбэг хангалуун бус амьдрал чинь үү эсвэл элбэг дэлбэг амьдарч яваа бусдын "жаргал" уу? Үүнийг ялгаж салгах нь чухал.

Зарим нь булган дээл өмсөж чадаагүйдээ "тарчилж" явахад, зарим нь өмсөх хувцастайдаа "баярлаж" явдаг. Зарим нь унах машингүйдээ "зовж" явахад, зарим нь автобусны мөнгөтэйдээ "талархаж" явдаг. Өнөөдрийн амьдралдаа сэтгэл хангалуун байх тийм хэцүү гэж үү?! Заримдаа "морь харах" хүртэл жаргал болдог шүү дээ.

Эргээд "ногоон сэдэв"-рүүгээ оръё. Би ванн дүүрэн халуун усанд орох ямар аятайхан байдгийг мэднэ. Гэхдээ тэр ванныг дүүргэхэд ямар их ус ордогийг ч бас мэднэ. Дэлхий нийтээрээ "хэрэглээний галзуурал"-аар өвчилсөн цаг үед бид амьдарч байна. Би үрэлгэн занд дургүй. Гэхдээ мөнгөнд үрэлгэн хандаж болно. Харин усанд биш! Нэг литр усанд мянган төгрөг үрж болно. Харин авсан усандаа үрэлгэн хандаж болохгүй! Нэг модийг сая төгрөгөөр тарьж болно. Харин тэр модоо огтолж болохгүй! Бид мөнгөнөөс бусад бүх зүйлд үрэлгэн хандаж чадаж байна. Угтаа яг эсрэгээрээ баймаарсан. Үнэгүй юм үрэхэд зовлонгүй байдаг. Үнэгүй учраас л бид "тэд"-энд үрэлгэн хандаж байна.

Гал аюултай гэдгийг заавал гараа түлж байж ухаарах албагүй. Гэхдээ бидний Монголчууд зарим нэг зүйлийг заавал биеэрээ туулж байж ухаарах гэж "зөрүүдлэх" юм. Нөгөө сар бүрийн эхний өдөр архи зардаггүй өдөр гэдэг шиг сардаа нэг Улаанбаатарчуудыг 24 цаг усгүй, тоггүй байлгаж үзэхсэн.

Аминчхан Монголчуудад "хойч үеийнхээ төлөө" гэх тодотголтой бүхэн "Өө маньд хамаагүй юм байна" гэж ойлгогддог юм болов уу. Тэгвэл өөр хэний ч төлөө биш, өөрийнхөө төлөө өнөөдрөөс "ногооноор өөрчлөгдөөч"!

Эрдэнэчулуун гэх залуугийн санаачлагаар өрнөж буй нэг "ногоон хөдөлгөөн" сүүлийн үед Биз-ийг чимэх болсон. Энэ ажлынх нь хүрээнд ганц мод ургасан байсан ч би баярлана. Зарим нь нэг кг алтны төлөө ой сүйтгэж байхад, нэг мод ургуулахын төлөө харамлаад байх юу байхав!

"Ногоон хувьсгал"-ыг "ногоон хүмүүс" л хийнэ. Тиймээс "ногоон ухамсар"-тай иргэдийг хүмүүжүүлэх үүргээ өнөөдрөөс хэрэгжүүлцгээе!

Хэмбээ /Хэн бэ?/

Яг одоо 2012 оны 2 сарын 24-ний шөнийн 01.20 болж байна. Дөнгөж сая блогтоо "Миний амьдрал гэрэл зурагт" нэртэй энэхүү бүлгийг нээх санаа төрлөө. Ингээд эхний зураг.

Дотоод аюулгүй байдал-Цагдаа-Зэвсэгт хүчин

Сүүлийн хэдэн өдөр интернэт болон хэвлэл мэдээллийн бусад хэрэгслээр “Зэвсэгт хүчний анги, нэгтгэлүүдийг иргэний эсрэг бэхжүүлж байна. Цэрэг иргэдрүүгээ буу шагайдаг болохнээ. Зэвсэгт хүчин иргэнээ биш төрийг хамгаалдаг болж байгаа юм байна” гэх мэт агуулгатай мэдээ, нийтлэлүүд зөндөө гарлаа. Үнэхээр ийм үйл явц өрнөж байгаа бол сэтгэл эмзэглүүштэй. Юутай ч аюулгүй байдлын чиглэлээр сурч, судалгаа хийж явдаг хүний хувьд энэ талаар хэдэн зүйл хэлье гэж бодлоо.

Орбитийн автобусанд

Намайг дуудаж сэрээсэн

Гэгээн өглөө сайн байна уу

Нарны гэрэлд наара на

Наара рара сайн байна уу /үг нь санаанд эс оров/.

Би, их хотын захын дүүрэгт амьдардаг мянга мянган иргэдийн адил, өдөр бүр амьдралынхаа нэгээхэн хэсгийг автобусанд өнгөрүүлдэг хүн билээ. Хүний амьдралын олон өнгө эрээлсэн автобуснаас бараг роман бичихээр материал гарч болох ч надад тйим санаа байсангүй ээ. Өөрийн ажиглалтаа хэдэн мөрөөр илэрхийлэх гэж эхлүүлсэн энэ бичлэг маань ийм урт болчихно гэж бодсонгүй. Тиймээс танд уйтгартай санагдсан даруйд уншихаа зогсоож, үнэт цагаа хэмнээрэй гэж зөвлөе.

Бид ямар харагдаж байна?

Дээхнэ Цэнддоогийн "Номд мөргөмүү" нэртэй нийтлэлийг уншиж байсан минь санаанд орлоо. Номд мөргөх буюу эрдэм номыг дээдэлж шүтэхтэй холбоотой энэ ойлголтыг манайхан шууд утгаар нь ойлгоод, номоо хадганд ороогоод л духандаа нэг хүргээд хоймортоо залчихдаг байдлыг ёгтолж бичсэн байдаг. Харин өнгөрсөн зун хөдөө гадаа явахдаа иймэрхүү жишээ олон байж болохыг анзаарлаа.